این شهر با ۲۵۰۰ هکتار بافت فرسوده و بیش از نیم میلیون جمعیت حاشیه نشین از نظر بافت شهری در وضعیت بغرنجی قرار دارد.
آقای متفکر آزاد نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو و عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی ایران معتقد است که حاشیه‌نشینی ریشه در فقر، بی‌عدالتی، بیکاری، تنگی معیشت و مهاجرت دارد که همه این معضلات را حاکمیت باید رفع کند.
موضوع حاشیه‌نشینی در تبریز زمانی نگران‌کننده تر به نظر میرسد که بدانیم گسترش مناطق حاشیه‌نشین این شهر بر روی یکی از مشهورترین و البته خطرناک ترین گسل‌های جهان است.
گسل تبریز حدفاصلی یکصد کیلومتری از کوه‌های میشو تا بستان‌آباد راشامل میشود و بر اساس برخی بررسی‌های علمی، امتداد دو سمت آن به کشور ترکیه از غرب و استان زنجان از شرق میرسد، اما بارزترین نمود آن در نوار شمالی کلانشهر تبریز است، منطقه‌ای که یکی از نقاط تمرکز حاشیه‌نشینی و بخشی ۵۰ تا ۶۰ کیلومتری به‌ویژه در دامنه‌های کوه عینالی است که سکونتگاه‌ها و ساختمان‌های آن ناایمن و مخاطره آمیز است.
کوچه های باریک و تنگ،خانه های کوچک تو در تو،دیوارهای فرسوده و… آیینه تمام نمایی از وضعیت حاشیه نشینان و مدیریت ناکار آمد مسئولان استانی آذربایجان شرقی و دولت جمهوری اسلامی ایران در تبریز است که وقوع بلایای طبیعی همچون زلزله و رانش زمین میتواند عواقب فاجعه آمیز انسانی به بار آورد.
آقای بابایی اقدم رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلام شهر تبریز با استناد به تحقیق صورت گرفته در مورد بافت حاشیه‌نشینی تبریز توسط یک گروه متخصص ژاپنی در سال ۱۳۸۴ گفته است :
«بر اساس نتایج این بررسی که در سال ۸۴ انجام شد، جمعیت حاشیه‌نشین تبریز ۴۰۰ هزار نفر تخمین‌زده شد و طبق نظر محققان حاضر در این تحقیق، در صورت بروز زلزله در تبریز، این ۴۰۰ هزار نفر ساکن مناطق حاشیه‌نشینی نخستین قربانیان دقیقه اول چنین حادثه‌ای خواهند بود.»
به عقیده کارشناسان، از دلایل بسیار مهم حاشیه‌نشینی در شهر تبریز بیکاری، درآمد کم، پایین بودن اجاره بهای مسکن در حاشیه شهر و مهاجرت گسترده از محیط‌های شهری کوچک و روستاهای استان است، که این مسئله موجب بروز انواع ناهنجاری‌های شهری (اشتغال افراد حاشیه‌نشین در مشاغل کاذب، وجود ساخت و سازهای غیرمجاز، افزایش جرم و جنایت، اثرات نامطلوب فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، آلودگی محیط زیست شهری و غیره) شده است که اگر دولت و دستگاه‌های اجرایی در این زمینه فکری اساسی نکنند، تبعات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این روند سریع حاشیه‌نشینی قابل کنترل نخواهد بود.
تبریز که روزی به شهر اولین های تاریخ ایران معروف بود واولین چاپخانه، اولین دانشگاه و شهرک دانشگاهی نه تنها در ایران بلکه در جهان، اولین دادگاه استیناف، اولین چاپ اسکناس، اولین شهرداری، اولین شهربانی، اولین سینمای عمومی، اولین کودکستان و اولین مدرسهٔ کر و لال‌های ایران و اولین خیابان دارای برق و اولین سازمان توسعه گردشگری در این شهر احداث گردیده بود حال تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران به کلانشهری پرحاشیه نشین با بافت‌های ناکارآمد شهری مشتمل بر دو بافت فرسوده و حاشیه‌نشین تبدیل شده است که زندگی نزدیک ۵۰ درصد جمعیت این شهر در این بافت‌ها بسیار نگران‌کننده است.
