Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və YUNESKO tərəfindən Ümumdünya Ana Dili Günü kimi adlandırılan bu gün 1952-ci ildə Şərqi Pakistanda (indiki Banqladeş) öz ana dillərinin tanınması uğrunda həlak olan benqallı tələbələrin mübarizəsini xatırlayır.
Bu günün məqsədi dil müxtəlifliyini qeyd etmək, çoxdilliliyi gücləndirmək və müxtəlif dil qruplarının ayrı-seçkiliyinə və məhrumiyyətinə səbəb olan repressiv dil siyasətinə qarşı çıxmaqdır.
Təəssüf ki, çoxmillətli və çoxdilli ölkə olan İran’da dil ayrı-seçkiliyinin sistemli şəkildə tətbiq edildiyi ölkələr sırasındadır.
Ölkəni idarə edən faşist və şounist sistem yalnız fars dilini və kimliyini “milli” dil və kimlik kimi tanıyır və buna görə də İranın fars olmayan toplumlarını, o cümlədən Azərbaycan Türklərini, ərəbləri, kürdləri, bəlucları, türkmənləri, lorları, Qaşqayları və s. Onlar sistemli ayrı-seçkilik siyasəti ilə üzləşirlər. Son yüz ildə İranı idarə edən rejimlər qeyri-fars millətləri ən elementar insan haqlarından, yəni ana dilində təhsil almaqdan məhrum ediblər.
Bu dil siyasəti İranda məzlum xalqlara iqtisadi, sosial və siyasi sahələrdə zərərli təsirlər göstərmişdir. Bu nəticələrdən bəziləri:
1- Təhsil və elmi gerilik: Fars olmayan milyonlarla uşaq fars dilində təhsil almaq məcburiyyətində qaldıqları üçün akademik uğursuzluq, erkən təhsildən yayınma və təhsil məyusluğundan əziyyət çəkir.
2- Mədəni və sosial kimlik böhranı: Dil və mədəniyyətin tətbiqi mədəni transformasiyaya, şəxsiyyət böhranına və nəticədə kimlik anormallıqlarına səbəb olur.
3- İqtisadi ayrı-seçkilik və struktur yoxsulluğu: təkdilli və mərkəzçi siyasətlər qeyri-fars bölgələrini marjinallaşdırıb və iqtisadi inkişafdan məhrum edib. Azərbaycan, Bəlucistan, Əhvaz, Kürdüstan, Loristan, Qaşqaistan və digər məzlum millətlər bölgələri akademik, elmi və peşə sahələrində rəqabətin mümkün olmaması səbəbindən fars bölgələri ilə rəqabətdən geri qalırlar.Bu istisna onların güc və siyasət sahəsində mövcudluğunun azalması və daha çox ayrı-seçkiliyə, yoxsulluğa və geriliyə məruz qalmasının səbəbidir.
Təəssüf ki, belə bir şəraitdə dil hüquqları uğrunda mübarizə aparan Milli və mədəni fəallarına qarşı siyasi və təhlükəsizlik repressiyaları da davam edir, mədəni və milli hüquq müdafiəçiləri təqib olunur, həbs edilir və sıxışdırılır. Ana dilində təhsillə bağlı istənilən müraciət separatizmdə ittiham olunur və ciddi repressiyalarla üzləşir.
Odur ki, biz İrandakı məzlum millətlər partiyaları İran rejiminin ədalətsiz, ayrı-seçkilik, faşist və şovinist siyasətini pisləməklə yanaşı, İranda məzlum millətlərin öz ana dilində təhsil almaq və dillərindən həyatlarının bütün sahələrində istifadə etmək hüququ olan ən təməl haqqının bərpasını tələb edirik. Dil ayrı-seçkiliyinin aradan qaldırılması digər ayrı-seçkiliklərin və ədalətsizliklərin aradan qaldırılmasının ilk addımı və başlanğıcıdır.Biz həmçinin bütün beynəlxalq insan haqları təşkilatlarından, YUNESKO-dan və dil hüquqları təşkilatlarından İranda bütün məzlum millətlərin ana dilində təhsil hüququnu dəstəkləmələrini xahiş edirik.
Yaşasın ana dilində təhsil haqqı!
Yaşasın İranda məzlum millətlərin azadlığı və birliyi!
1-Bəlucistan İnsan Haqları Kampaniyası
2-Güney Azərbaycan Demokratik Türk Birliyi
3-Raci Tepaki Bəlucistan partiyası
4- Güney Azərbaycan İstiqlal Partisi
5-Azerbaycan Demokrat Firkasi
6-Güney Azerbaycan İnsan Heqleri Merkezi
7-Qaşqayi Azadlıq Yolu Partiyası
8- Əl Nizal Ərəb Hərəkatı Əl-Əhvazı
9-Azərbaycan Mərkəz Partiyası
10- Güney Azərbaycan Qurtuluş Partiyası
11-Kürdistan Özgürlük Partisi (PAK)
12- İranda İrqçilik və Anti-Ərəblə Mübarizə Mərkəzi
13-Güney Azərbaycan Demokrat Partiyası (GADP)
21 fevral 2025-ci il
