فرش پازیْریْک توسط سرگئی ایوانوویچ رودنکو، باستان شناس اتحاد جماهیر شوروی در کاوش بر روی یک کورگان (مقبره تپه ای) در سال ۱۹۴۹ کشف شد و مشخص شد که ۲۵۰۰ سال پیش بافته شده است.
دانشمندان با کمک میکروسکوپ الکترونی روبشی (اس‌ای‌ام) این فرش پشمی را که با گِره‌های متقارن مورد استفاده تورکهای آسیای میانه بافته شده و در موزه ارمیتاژ سن پترزبورگ به نمایش گذاشته شده است، بررسی کردند. در پایان این بررسی نتیجه گیری شد که از یک روش رنگرزی ویژه که در نتیجه تخمیر در الیاف پشم فرش به دست آمده، استفاده شده است.
دکتر کارل مسلینگر، از موسسه فیزیولوژی و فیزیوپاتولوژی ارلانگن-نورنبرگ دانشگاه فردریش-الكساندر، در سال ۱۹۹۱، حدود ۳۰ سال پیش، این فرش را مورد بررسی قرار داده و از این اثر باستانی نخ‌های نمونه برداشته بود.
دکتر مسلینگر به همراه تیم‌اش، پخش رنگدانه ها و تکه های پشم تخمیر شده در سطح مقطع الیاف زیر لایه های برجسته کوتیکول روی فرش را با استفاده از تکنیک اس‌ای‌ام کشف کردند. با این حال، از آنجا که هیچ کوتیکولی در فرش پازیریک باقی نمانده بود، تجزیه و تحلیل اس‌ای‌ام برای اثبات رنگ آمیزی الیاف پشم با استفاده از روش تخمیر کافی نبود.
سپس فرش با استفاده از میکروسکوپ فلورسانس اشعه ایکس با وضوح بالا، که یک تکنولوژی متفاوت است، مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق همچنین توسط آندره اسپات و راینر فینک، متخصصان میکروسکوپ علوم اشعه ایکس از دانشگاه فردریش-الکساندر انجام شده است.
تمرکز این مطالعه بر روی الیاف قرمزرنگ معروف به «قرمز تورک» (آلیزارین) بود که قرن ها در آسیای میانه استفاده می شده است. مشخص شد که این الیاف حاوی قطعات آلومینیوم است.
دکتر مسلینگر گفت: “فرایند تخمیر اجازه می دهد تا اجزای فلزی به موهای پشمی نفوذ کنند. این ترفند بسیار مهم است. به این ترتیب، موهای لایه خارجی نیز جدا شده و اجازه ورود اجزای فلزی را می دهند. جوهر رنگ گیاهی نیز در سایه این تعامل، فرش را تا عمق رنگ آمیزی می کند.”
راینر فینک، محقق، نیز اظهار داشت که آنها با به تصویر کشیدن شکل گیری قطعات آلومینیوم در الیاف فرش با این دو تکنیک جدید، روش رنگرزی در این فرش را ثابت کردند.
همچنین در مورد فرشی که از کورگان های پازیریک کشف شده و حدود ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش بافته شده و تصور می شود متعلق به تورکان اویغور یا تورکان هون باشد، اختلاف نظر وجود دارد.
با این حال، برای محققان محرز است که در ترکستان، جایی که ترکان اویغور در قرون وسطی زندگی می کردند، یک سنت غنی بافندگی وجود داشت. فرش های سنتی هنوز هم در شهرهای مهم ترکستان شرقی مانند کاشغر، ختن، کوجا و تورفان بافته می شود.
مورخان اتحاد جماهیر شوروی مانند کیسلجوف و سیمیرنوف اظهار می دارند که این فرش ها متعلق به هون ها است. در حالی که عبد القدیر اینان، مورخ تورك اظهار می‌دارد كه وضعیت اسبهای دفن شده در حفاری‌ها پازیریك در آلتای “توضیحی در مورد مراسم دفن توركان” است. پروفسور بهاءالدین اوگِل، استاد تاریخ تورک استدلال می كند كه کورگان های پازیریك به امپراتوری بزرگ هون تعلق دارند.
مورخان غربی مانند رنه هوگی، وادیمه الیسف و ماریو بوساگلی نیز اظهار می‌دارند که صاحبان این فرش ها و سایر مصنوعات یافت شده در کورگان های پازیریک تورکهای هون بوده اند.
