سه نفر با تاجهایی با نقش خورشید، ماه و دریا، یک مرد کمان به دست، اژدهایی سه سر که جلوی آب را گرفته، چند قوچ، مردی سوار بر پرنده و زنی که قرار است قربانی شود، نقشهای روی جام زرین حسنلو هستند که در تفسیر آقای یگانه این سه مرد همان گون‌خان، آیخان و دنیزخان فرزندان اوغوزخان هستند و مرد کماندار گویای داستان مشهوری است که به قلم فضل الله رشیدالدین همدانی نوشته شده و در آن اوغوزخان کمان و تیرهایی را به فرزندانش می‌دهد.
داستان سه پسر اوغوز با گذر زمان و در دروه اسلامی، تبدیل به داستان سه برادر با نامهای ملک محمد (آیخان)، ملک خورشید (گون‌خان) و ملک جومشود (دنیزخان) می‌شود که در آن ملک محمد برای رهایی دختری که به عنوان قربانی تسلیم اژدها شده، به نبرد با اژدها رفته و راه آب را باز می‌کند. او سوار بر قوچ سیاه به جهان تاریکی و سوار بر قوچ سفید به جهان روشنایی می‌رود و با سوار شدن بر زیمیریخ قوشو یا همان سامروک، سیمرغ یا زومرود قوشو باز می‌گردد.
در تفسیر آقای یگانه، جام حسنلو دقیقا سیر داستانی سه پسر اوغوز و داستان ملک محمد است و این گویای تدوام فرهنگ در آذربایجان از ۳۵۰۰ سال تا همین امروز است که مادران داستان ملک محمد را برای فرزندان خود بیان می‌کنند و واقعا تفسیر مغتمنی است.
مستندی با عنوان رموز جام حسنلو و بر پایه تفسیر آقای یگانه تهیه شده و این مستند چهارشنبه دهم بهمن، در آمفی تئاتر مملو از جمعیت کتابخانه سولدوز (نقده جعلی) پخش شد و بنده نیز به عنوان سخنران حاضر در جلسه، جملاتی درباره ارتباط نقش جام حسنلو با داستان سکایی تارقیتای و سه پسرش با نامهای
آلپ اوک سای، آرپ اوک سای و کول اوک سای را برای حاضران نقل کردم که حضور لغت اوک (اوک) در نا م این پسران، ارتباط این داستان سکایی با داستان تیرهای زرین فرزندان اوغوز را نشان می‌دهد.
همچنین گفتم که در نسخه تازه یافته شده کتاب دده‌قورقود معروف به نسخه ترکمن صحرا نیز قازان خان به نبرد اژدها می‌رود و شواهد بسیاری مبنی بر تداوم نقوش جام زرین حسنلو در فرهنگ امروزی ترکها وجود دارد.
ابراهیم ساوالان
