اينكه آيا ملل ساكن در جغرافياى ايران در فرداى استقلال و يا فدراليسم توان اداره اقتصادى خود را خواهند داشت يا خير ازنظر اقتصادى فلج و ورشكسته خواهند شد. حال بايد ببينيم با توجه به شرايط موجود منطقه آزربايجان به‌تنهایی توان اداره خود را خواهد داشت يا خير؟
به‌نوبت به استان‌های آزربايجان خواهيم پرداخت. در ابتدا استان و سرزمين پدرى و مادرى من اردبيل را موردبررسی قرار خواهيم داد؛ آيا استان اردبيل اين پتانسيل را دارد تا بتواند نيازهاى اقتصادى خود را تأمين كند و توان اداره خود را خواهد داشت؟ در ابتدا به‌صورت كلى استان اردبيل را معرفى نماييم تا سپس استان اردبيل را درزمینهٔ هاى مختلف اقتصادى اعم از انرژى، كشاورزى، حمل‌ونقل و … موردبررسی قرار دهيم:
استان اردبيل در بين نصف‌النهارات 47 درجه و 15 دقيقه و 48 درجه و 56 دقيقه طول شرقي و مدارات37 درجه و 9 دقيقه و 39 درجه و 42 دقيقه عرض شمالي قرارگرفته و از غرب به استان آذربايجان شرقي، از شمال و شمال شرق به كشور جمهوري آذربايجان، از شرق و جنوب شرق به استان گيلان و از جنوب به استان زنجان محدود است.
اين استان به‌عنوان جزئي از منطقه آذربايجان، شامل نواحي شرقي، شمال شرقي و جنوب شرقي آن مي‌شود و ازلحاظ شكل ظاهری، استانی است مطول كه فاصله شمالی‌ترین و جنوبي‌ترين نقطه آن در حدود 290 كيلومتر و فاصله شرقی‌ترین و غربی‌ترین آن بيش از 132 كيلومتر است.
مساحت استان اردبيل 17880/918 کیلومترمربع هست. طول مرزهاي استان حدود 369 كيلومتر با كشور جمهوري آذربايجان است.
استان اردبيل با توجه به شكل طولي آن در امتداد نصف النهارات، از تنوع اقليمي قابل‌توجهی برخوردار است. شهرستان اردبیل در اقليم خشك قرار دارد كه ماه‌های خشك و يخبندان آن بيش از 8 ماه است و شدت بارندگی در بهار و پائيز بوده و داراي زمستان سرد و تابستان معتدل است. پوشش گياهي در اين منطقه به‌صورت استپي بوده و در شمال غرب آن پوشش نيمه جنگلي نيز مشاهده مي‌شود.
شهرستان گرمي با تابستان‌های گرم و نامساعد و زمستان ملايم، در مرز بين اقليم نیمه‌خشک و نيمه مرطوب واقع‌شده است. شهرستان‌های پارس‌آباد و بيله سوار از اقليم نسبتاً گرم و نيمه مرطوب و شهرستان خلخال داراي اقليم نیمه‌خشک با تابستان معتدل و زمستان سرد و در ارتفاعات طالش سرد و پربرف است.
استان اردبیل بر اساس نتایج سرشماري عمومی نفوس و مسكن سال 1390 جمعيتي بالغ‌بر 1,248,488 نفر داشته و دارای 10 شهرستان، 29 بخش، 26 شهر، 71 دهستان و 1854 آبادي است كه از اين تعداد 1723 آبادی دارای سکنه و 131 آبادي خالي از سكنه است. (با استناد به آمار ارائه شد توسط استاندارى اردبيل)
استان دارای منابع آبی فراوان و رودخانه‌های متعدد دائمی و فصلی است. رودخانه مرزی آراز مهم‌ترین این شاهراه‌های آبی است که در شمال این استان واقع‌شده است. رودهای قره‌سو، قزل‌اوزن و بالیقلی چای نیز از رودهای مهم و پر آب این استان به شمار می‌روند.
كشاورزى :
استان اردبیل منطقه‌ای با دشت و آب فراوان و تفاوت اقلیمی بسیار است. این استان گرچه از دیرباز یکی از تولیدکنندگان مهم محصولات کشاورزی و باغی بوده است، اما متأسفانه از تمام قابلیت‌های این استان آن‌چنان بهره‌برداری نشده است. به جز در محصولاتی مانند سیب‌زمینی و عدس، سایر محصولات از توجه کمتری برخوردار بوده‌اند.
٧٨٠٠٠٠ هکتار از اراضی استان به‌عنوان اراضی کشاورزی به ثبت رسیده است که از این میزان ۵۱۵۰۰۰ هکتار اراضی دیم، ۲۲۵۰۰۰ هکتار اراضی غیر دیم و ۴۰۰۰۰ هکتار نیز مختص کشت محصولات باغی است. از مجموع این موارد سالانه حدود ٤٥٠٠٠٠٠ تن محصولات مختلف به دست می‌آید.
بارش‌های جوی مناسب، این استان را مستعد کشت دیم غلاتی نظیر گندم و جو نموده است. حدود نیم‌میلیون تن گندم و جو به‌صورت سالیانه در این استان برداشت می‌شود که این محصول غالباً به‌صورت دیم کشت و کار شده اما به‌صورت جزئی به روش آبی نیز کاشت می‌گردد. بخشی از این محصول نیز به مصرف واحدهای دامداری می‌رسد.
اردبیل در تولید بسیاری از ارقام و محصولات کشاورزی از جمله رتبه اول تولید عدس، رتبه اول تولید کلزا، رتبه دوم تولید سیب زمینی، رتبه سوم تولید عسل، رتبه پنجم تولید چغندر قند، رتبه هفتم تولید حبوبات و رتبه هفتم تولید گندم و جو را دارد.
کشت پنبه که در اکثر استان‌های كشور به فراموشی سپرده شده است، در استان اردبیل همچنان رونق خاص خود را دارد. سالیانه حدود ۱۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به کشت پنبه اختصاص می‌یابد و از این میزان در حدود ۵۰ هزار تن پنبه عاید می‌شود. غالب کشت این محصول در دشت‌های مغان و اردبیل یافت می‌شود ولی به‌صورت موردی در مابقی مناطق نیز کشت می‌گردد. در سالیان اخیر نیز توجه ویژه‌ای به کشت این محصول به‌خصوص در ناحیه شمالی استان و منطقه پارس‌آباد شده است.
در زمينه كشت گل رز نيز خلخال یکی از قطب‌های تولید گل رز هلندی شاخه بریده در ایران است و دوشادوش شهرهای ورامین و محلات، در تولید این گل حرکت کرده است. حدود ۱۰ هکتار گلخانه در این شهر و حدود ۲۰ هکتار گلخانه دیگر در سطح استان، اردبیل را به یکی از تولیدکنندگان مهم گل رز شاخه بریده بدل کرده است .
منابع و معادن صنعتى :
استان اردبيل با دارابودن منابع و معادن عظيم معدنى و طبيعى از جمله آهن، مرمریت، تراورتن، سیلیس، عقیق، پوکه معدنی، پوزولان و کائولن ، مس ، موليبدن ، طلا از پتانسيل بسيار بالايى در زمينه استخراج و فرآورى آنها به ساير فرآورده هاى داراى ارزش افزوده بالاتر مانند سيمان و مصالح ساختمانى سبك وزن و …
از جمله مناطق سرشار از منابع استان ميتوان به ٢ محدوده معدنى مشگين شهر كه سرشار از منابع مس ، موليبدن و طلا است ، و ذخاير مس منطقه قره سو – سبلان كه بيش از ٧٠ ميليون تن برآورد شده است اشاره كرد .
حمل و نقل :
با توجه به موقعيت استراتژيك استان اردبيل و دارا بودن صدها كيلومتر مرز با جمهورى آذربايجان
، همنشینی با کشور آذربایجان همانند پلی به سمت بازارهای پررونق کشور روسیه ، آسياى ميانه و منطقه قفقاز است که حتی با ایجاد بازارچه‌های مشترک مرزی می‌تواند مقداری زیادی از فروش محصولات تولیدی استان را تضمین نماید.
يكى ديگر از نقاط قوت استان اردبيل در بحث حمل و نقل وجود شهر و بندر آستارا در اين استان مى باشد ؛
وجود نقطه صفر مرزی با شوروی در گذشته و جمهوری آذربایجان در حال حاضر و همچنین دارابودن مرز آبی و خاکی با این کشور از جمله دلایل این ناهمگونی است. آستارا به سبب واقع شدن در گلوگاه حیاتی دریای خزر از ویژگی‌های طبیعی منحصربه‌فردی سود می‌برد .
ترمینال ترانزیت آستارا دریچه‌ای مرزی برای وصل کردن اروپا، روسیه و کشورهای آسیای میانه به پایانه راه‌آهن آستارای آذربایجان در مرزهای ایران – آذربایجان به وسیله خط آهن است. همچنین ترمینال آستارا به عنوان محل ورود برای کالاهای حمل شده با کشتی از طرف اروپا و کشورهای آسیای میانه به کار میرود. صادرات محموله‌ها به وسیله جاده به آستارا و از آستارا به روسیه و کشورهای آسیای میانه و اروپا با خط آهن از دیگر مزیت‌های ترمینال آستارا است.
با راه‌اندازی اسکله‌ها و مخازن نفتی بندر آستارا با ظرفیت ۲ میلیون تن با توجه به نزدیکی مرز عراق به این بندر، بندر آستارا می‌تواند به یکی از پایگاه‌های مهم نفتی و سوختی و سوآپ تبدیل شود. همچنین با توسعه اسکله تسهیل تجارت ترانزیت ترکیه با کشورهای حوزه دریای خرز(CIS)، تجارت این کشورها از طریق بندر آستارا، علاوه بر کاهش هزینه و نزدیک بودن، کشوره‌های واسطه را از چند کشور به یک کشور تقلیل می‌دهد.
انرژى :
مقوله انرژى يك مقوله بسيار مهم در گروه بندى اقتصادى است ، و در واقع ابزارى است كه بيشتر كشورهاى جهان از آن براى اعمال اراده و قدرت خود بر ديگر كشورها استفاده مى كنند ؛
يكى از سوالاتى كه ذهن بيشتر افراد جامعه را به خود درگير مى كند اين اين است كه آيا آذربايجان به تنهايى توان تامين نيازهاى انرژى خود را خواهد داشت ؟؟
حال نگاهى به وضعيت استان اردبيل در مسأله اقتصاد انرژى و منابع انرژى مى اندازيم ؛
با توجه به آمار و ارقام ارائه شده توسط سازمان ملى نفت ايران فقط در ٢ منطقه قيرلو و خليفه لو مغان ٢ بلوك نفتى وجود دارد كه ذخاير تخمينى آنها بيش از ٥ ميليارد بشكه نفت سبك و با كيفيت مى باشد . ( بايد متذكر شوم آمار ارائه شده صرفا مختص به ٢ منطقه نام برده مى باشند و با توجه به مستندات موجود مناطق ديگرى نيز در اين استان پتانسيل استخراج نفت را دارند ) ،
اما بايد متذكر شد صرفا ذخاير نفتى ٢ بلوك نام برده آذربايجان را جزو ٢٥ كشور اول با بيشترين ذخاير نفتى دنيا قرار مى دهد و ذخاير نفتى اين ٢ بلوك برابر با كل ذخاير نفتى اتحاديه اروپا مى باشد .
استخراج و صدور نفت از مغان به لحاظ شرايط جغرافيايى و دسترسى آسان به خزر از موقعيت و امتياز ويژه اى برخوردار است كه باعث افزايش مراودات با كشورهاى آسياى ميانه و قفقاز و توسعه و رونق اقتصادى منطقه را به دنبال خواهد داشت .
حال با توجه به مطالب ارائه شده به نظر شما آيا استان اردبيل توان اداره خود را خواهد داشت ؟؟
با ما همراه باشيد تا در آينده به مسائل اقتصادى ديگر استان هاى آزربايجان بپردازيم .
بعد از بررسى استان اردبيل حال قصد داريم استان آذربايجان غربى را از نظر اقتصادى مورد بررسى قرار دهيم و در انتها به اين نتيجه برسيم كه آيا اين استان بزرگ و حياتى با بهره مندى از دارايى هاى خود از جمله نگين فيروزه اى منطقه درياچه اورميه، معادن گرانبهايى همچون طلا، وجود دشتهاى حاصلخيز كشاورزى از جمله دشت قوشاچاى به عنوان يكى از ٤ دشت حاصلخيز كشور و منابع عظيم آبى با وجود رودهايى همچون جيغاتى، تاتائو، نازلى چاى و … توان اداره خود را خواهد داشت؟
در ابتدا به صورت كلى استان آذربايجان غربى را معرفى نماييم تا سپس استان آذربايجان غربى را در زمينه هاى مختلف اقتصادى اعم از انرژى، كشاورزى، حمل و نقل و … مورد بررسى قرار دهيم: (لازم به ذكر است آمار و ارقام ارائه شده و معرفى جغرافياى اين استان برگرفته از آمار ارائه شده از مراجع معتبر استانى مى باشند.)
استان آذربایجان غربی با 43660 کیلومتر (با احتساب مساحت دریاچه ارومیه) 37412 بدون احتساب دریاچه که از شمال وشرق با سه کشور آذربایجان، ترکیه وعراق هم مرز است واز جنوب با استان کردستان و از جنوب غربی با استان زنجان و از شرق با استان آذربایجان شرقی همسایه است.
این استان از مناطق کوهستانی کشور به شمار میرود که رشته کوههای مرتفع مانند دیواری سراسر مرز با کشورهای ترکیه وعراق کشیده شده ومنبع چشمه های آب و سرچشمه بسیاری از رودخانه هاست.
برپایه آخرین تقسیمات کشوری این استان از 19 شهرستان، 45 بخش، 48 شهر و 2869 روستا تشکیل شده است.
فاصله شمالی ترین شهرستان استان (داش ماكى) با جنوبی ترین شهر استان (تيكان تپه) حدود 600 کیلومتر است.
كشاورزى:
آذربایجان غربی با دارابودن بيش یک میلیون هکتار اراضی قابل کشت و بيش از ۸۰۰ هزار هکتار اراضی زیر کشت اعم از باغی و زراعی یکی از استان های پیشرو در بخش تولیدات کشاورزی است؛ میزان تولیدات بخش كشاورزى استان بيش از ٧ ميليون تن در سال مى باشد كه اين ميزان توليد استان را به يكى از قطب هاى بخش كشاورزى كشور تبديل نموده است.
گندم، چغندرقند، سیب درختی و انگور محصولاتی هستند که آذربایجان غربی در تولید آن ها پیشتاز کشور است و بيش از ۷۰۰ هزار هکتار زمین زراعی و ۱۱۵ هزار هکتار باغ این استان زمینه تولید را برای کشاورزان مهیا کرده است.
هم اكنون بيش از ۱۰ درصد یونجه، ۳۳ درصد چغندرقند و ۶ درصد از گندم کشور در استان آذربایجان غربی تولید و روانه بازار مصرف می شود و سیب درختی با تولید سالانه بيش از ١/٥ میلیون تن در کنار چغندر قند با تولید سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیون تن دو محصول عمده این استان در بخش باغی و زراعی محسوب می شود که نقش مهمی در اقتصاد خانوارها و از جمله ايجاد صنايع مادر همچون كارخانه هاى قند و شكر قوشاچاى (هرچند با توجه به وجود بسترهاى لازم از تمامى ظرفيت هاى اين صنايع در استان استفاده نمى شود) ايفا مى كنند.
البته لازم به ذكر است كه در سال‌های اخیر خشک شدن دریاچه اورميه و انتشار ریزگردها، به تهدیدی بسیار جدی برای کشاورزی آذربایجان غربی و منطقه تبدیل شد.
