مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، یک روز پیشتر وارد جده شد و با محمد بن سلمان، ولی‌عهد آن کشور، دیدار و گفت‌وگو کرد.
بنابر گزارش‌ها، آقای روبیو قرار است به همراه مایک والتز، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، در مذاکرات سه‌شنبه شرکت کند و استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا، به دلیل پیگیری آتش‌بس غزه و سفر او به قطر در این مذاکرات حضور ندارد.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، نیز روز دوشنبه در جده با محمد بن سلمان دیدار کرد اما در مذاکرات سه‌شنبه شرکت نخواهد داشت.
چهار نکته درباره مذاکرات مهم صلح
دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، در جریان آن دیدار آتشین در کاخ سفید خطاب به همتای اوکراینی خود، ولودیمیر زلنسکی، گفت: «شما الان کارتی ندارید.»
سخن آن زمان آقای ترامپ اشاره‌ای بود به دست ضعیف کی‌یف در برابر دستاوردهای میدانی روسیه و تمایل جدی کاخ سفید به پایان دادن به جنگ سه ساله.
اکنون که ولودیمیر زلنسکی به عربستان رفته و مذاکرات بین مقام‌های آمریکا و اوکراین قرار است سه‌شنبه (بدون حضور زلنسکی) آغاز شود، دست کی‌یف عیان می‌شود و روشن خواهد شد که کی‌یف کارتی دارد یا خیر.
مایکل فرومن، رئیس اندیشکده «شورای روابط خارجی»، می‌گوید: «اوکراین ضعیف‌ترین دست را روی میز دارد. همان طور که ترامپ و فرستادگانش به صراحت گفته‌اند، واشینگتن تمایلی به حمایت نامحدود از کی‌یف ندارد.»
واشینگتن از زمان دیدار پرتنش کاخ سفید فشار بر اوکراین را افزایش داده، کمک‌های نظامی را متوقف کرده و تبادل اطلاعات را به حالت تعلیق در آورده است. قرارداد مهم معدنی هم هنوز بین ایالات متحده و اوکراین امضا نشده است.
آقای ترامپ نسبت به مذاکرات ابراز خوش‌بینی کرده و شامگاه یکشنبه به خبرنگاران گفت: «فکر می‌کنم که این هفته پیشرفت زیادی خواهیم داشت». ولودیمیر زلنسکی هم پیش از سفر به عربستان از «تداوم کار برای صلح» سخن گفت.
به نوشته مایکل فرومن، «زمان دور جدید شرط‌بندی فرا رسیده است. باید دید حرف آخر اوکراین، هم با آمریکا و هم با روسیه، چیست؟ و اینکه دونالد ترامپ حاضر به ارائه کدام کارت‌های آمریکا برای دستیابی به توافق، نه هر توافقی بلکه توافقی که صلح عادلانه و بادوام ایجاد کند، خواهد بود؟»
ولودیمیر زلنسکی می‌گوید در مذاکرات هیئت‌های آمریکا و اوکراین حضور نخواهد داشت
چه کسانی در مذاکرات حضور خواهد داشت؟
مذاکرات یک روزه در عربستان سعودی اولین دیدار مقامات اوکراینی و آمریکایی پس از دیدار پرتنش کاخ سفید خواهد بود.
این مذاکرات همچنین حدود یک ماه پس از مذاکرات ریاض بین آمریکا و روسیه است؛ گفت‌وگوهایی که بدون حضور اوکراین برگزار شد.
ولودیمیر زلنسکی روز دوشنبه وارد جده شد و با محمد بن سلمان، ولی‌عهد عربستان، دیدار کرد. قرار است تیم همراه او در جده باقی بمانند.
تیم مذاکره‌کننده اوکراینی برای دیدار با همتایان آمریکایی خود شامل آندری یرماک رئیس دفتر ولودیمیر زلنسکی، آندری سیبیها وزیر خارجه، و رستم عُمروف وزیر دفاع اوکراین، خواهد بود.
رهبری هیات آمریکایی نیز با مارکو روبیو وزیر خارجه، و مایک والتز مشاور امنیت ملی کاخ سفید، است.
قرار بود استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، نیز در این مذاکرات شرکت کند اما بنابر گزارش‌ها، او ممکن است برای مذاکره درباره آتش‌بس غزه به قطر سفر کند.
خواسته ایالات متحده از اوکراین در این مذاکرات چیست؟
دونالد ترامپ گفته است که اوکراین با کمبود نیروی انسانی و منابع مواجه است و باید فورا به میز مذاکره با روسیه بیاید.
تمرکز اصلی مذاکرات جده بر این خواهد بود که مقام‌های آمریکا و اوکراین بررسی کنند چه نوع روند صلحی امکان‌پذیر است.
استیو ویتکاف چند روز پیش گفت امیدوار است که در این مذاکرات درباره یک «چارچوب» برای آتش‌بس و توافق صلح احتمالی گفت‌وگو شود.
مقام‌های آمریکا همچنین به دنبال این هستند که ببینند کی‌یف در چه مواردی حاضر به مصالحه است. اوکراین از زمان تهاجم تمام‌عیار روسیه به این کشور خواستار بازگرداندن تمام اراضی خود و خروج کامل نیروهای روسیه شده است.
اظهارات دونالد ترامپ و دیگر مقامات آمریکایی نشان می‌دهد که کاخ سفید این موضع کی‌یف را واقع‌بینانه نمی‌داند.
ترتیب و توالی اقدامات در جریان روند صلح هم می‌تواند روی میز باشد؛ از جمله موضوعاتی مانند آتش‌بس زودهنگام برای اعتمادسازی، مبادله زندانیان، و احتمالا (در مقطعی) انتخابات در اوکراین.
سرهی لشچنکو، مشاور رئیس دفتر رئیس جمهور اوکراین، در آستانه مذاکرات جده در یک نشست خبری گفت که کی‌یف آماده پذیرش آتش‌بس هوایی و دریایی است.
این مقام اوکراینی گفت: «شما آتش‌بس می‌خواهید. ما آماده‌ایم. البته نه در زمین که پوتین [رئیس جمهور روسیه] می‌تواند با چند ماه آتش‌بس، فرصت معالجه مجروحان و سربازگیری از کره شمالی و سپس از سرگیری جنگ را پیدا کند.»
در ازای امتیازاتی که کی‌یف بدهد، دولت ترامپ می‌تواند از سرگیری کمک‌های نظامی و همچنین تبادل اطلاعات نظامی با اوکراین را مد نظر داشته باشد.
آقای ترامپ روز یکشنبه گفت که تعلیق تبادل اطلاعات با اوکراین «تقریبا پایان یافته است»؛ اشاره‌ای تلویحی به اینکه این تبادل اطلاعات می‌تواند در صورت نتیجه مثبت مذاکرات جده از سر گرفته شود.
آیا اوکراین قدرت چانه‌زنی دارد؟
ولودیمیر زلنسکی از سوی ایالات متحده تحت فشار زیادی برای امتیاز دادن قبل از هر گونه مذاکرات صلح قرار داشته و همچنین برای دریافت تضمین‌های امنیتی مستحکم (چیزی که تاکنون محقق نشده) تلاش کرده است.
کیت کیلاگ، نماینده ویژه ایالات متحده، فشار فزاینده ناشی از قطع کمک‌های نظامی و توقف همکاری اطلاعاتی با اوکراین را به «ضربه زدن با الوار به بینی قاطر» تشبیه کرده است. [کنایه از اینکه برای جلب توجه موجود سرسخت نیاز به استفاده از اقدامی نیرومند است]
دیگر موضوع مطرح در نشست جده سرنوشت توافق معدنی بین ایالات متحده و اوکراین است. کی‌یف خواستار این بود که دسترسی آمریکا به برخی منابع مدنی اوکراین در ازای ضمانت امنیتی صریح ایالات متحده باشد؛ خواسته‌ای که واشینگتن آن را رد کرد.
این توافق پس از دیدار پرتنش کاخ سفید به محاق رفت اما هر دو طرف تمایل خود را برای امضای قرارداد ابراز داشته‌اند. آقای ترامپ شامگاه یکشنبه گفت که فکر می‌کند اوکراین این قرارداد را امضا خواهد کرد.
کیت کیلاگ هم در مصاحبه اخیر خود تلویحا گفت که احتمالا این بهترین گزینه برای کی‌یف باشد.
او گفت: «اگر ایالات متحده منافع اقتصادی مستقیم در اوکراین داشته باشد، پس منافع مستقیم و واگذار شده‌ای دارد که باید از منافع اقتصادی آنها محافظت کند؛ که در واقع و به صورت بالقوه […] یک تضمین امنیتی واقعی برای اوکراین است.»
در مورد روسیه چطور؟
روسیه این بار بر سر میز مذاکرات عربستان حضور ندارد، اما اگر چیزی باشد که مسکو حاضر به قبول آن شود سوالی است که سوال مطرح در مذاکرات ایالات متحده و اوکراین هم هست.
ولودیمیر زلنسکی گفته است که ولادیمیر پوتین خواهان صلح نیست و توافق‌های قبلی آتش‌بس را نقض کرده است.
متحدان اروپایی اوکراین گفته‌اند که کی‌یف تنها می‌تواند از موضع قدرت با روسیه به توافق برسد و برای رفتن به میز مذاکره نباید عجله کند.
به رغم این ملاحظات، اوکراین برای مصالحه تحت فشار است و اقدام متناظری از سوی آمریکا برای تحت فشار قرار دادن مسکو علنی نشده است.
توماس گراهام، مدیر پیشین بخش روسیه در شورای امنیت ملی کاخ سفید در دوره ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش که تماس‌های خود با مقامات مسکو را حفظ کرده می‌گوید: «کرملین از خواسته‌های حداکثری خود برای پایان دادن به منازعه کوتاه نیامده است.»
مسکو همچنین به فشار برای دور نگه داشتن اوکراین از ناتو، رسمی کردن مناطقی اوکراین که به اشغال خود درآورده، غیرنظامی کردن اوکراین، و لغو تحریم‌های غرب علیه اقتصاد این کشور ادامه می‌دهد.
توماس گراهام می‌گوید: گام‌های متوالی دیگری که موقعیت اوکراین را تضعیف کند مورد استقبال کرملین است؛ همچون تصمیم ایالات متحده به تعلیق ارسال سلاح به اوکراین، که سخنگوی کرملین آن را “بهترین مشارکت در امر صلح” خواند.»