سال 2022 از نظر سیاست بین‌المللی سریع آغاز شد. بحران اوکراین که مدت مدیدی است میان روسیه و غرب ادامه دارد، مهم‌ترین موضوع سال 2022 را تشکیل داد. بطوریکه از اجلاس عالی بین هیئت‌های آمریکا و روسیه که در ژنو برگزار گردید، نتیجه‌ای حاصل نشد. بالعکس، اظهارات متقابل مقامات دو کشور نشان داد که بحران اوکراین تعمیق یافته و ادامه پیدا خواهد کرد. ناتو نیز اعلام کرد، در حال حاضر توافق امکان‌پذیر نبوده، فقط بایستی مذاکره پیرامون موضوع روسیه و اوکراین ادامه یابد. مسکو نیز تاکید نمود که اوکراین خط قرمز این کشور است. قبول شرایطی که ولادیمیر پوتین رئیس دولت روسیه به‌عنوان ” ضمانت امنیتی ” به آمریکا ارایه کرده است، چندان امکان‌پذیر مشاهده نمی‌شود. به‌همراه تمرکز به بحران اوکراین، تحولات حساسی در قزاقستان جریان یافت. تظاهراتی که با انگیزه افزایش نرخ‌های بنزین و گازطبیعی آغاز شد، در مدت کوتاهی به یک بحران تبدیل شده و جومرت توقایف رئیس جمهور قزاقستان را واداشت که از سازمان پیمان امنیت جمعی درخواست کمک نظامی کند. سازمان نیز به‌سرعت به درخواست توقایف پاسخ داده و یک نیروی نظامی مشترک را به قزاقستان اعزام کرد.
قزاقستان بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، در بین جمهوری‌های آسیای میانی به‌صورت برترین کشور درآمد. این کشور ضمن تقویت اقتصاد خود و جذب سرمایه خارجی، با تامین توازن در سیاست خارجی، موقعیت منطقه‌ای خود را تحکیم کرد. قزاقستان که با رهبری نظربایف به‌سرعت پیشرفت نمود، در دوره‌های اخیر علی‌الخصوص در زمینه رقابت انرژی خود را مطرح کرده و در سایه منابع طبیعی غنی، از نظر رقابت بر سر قدرت در منطقه به یک کشور با نفوذ تبدیل شد. فقط تظاهرات اخیر نشان داد که قزاقستان از نظر سیاسی کشور تاثیرپذیری می‌باشد. در اصل حوادث واقع علل زیادی دارد.
اول اینکه، قزاقستان برغم اقتصاد قوی؛ هنوز نتوانسته است مسئله توزیع درآمد را به شکلی که بتواند کل جامعه را در جهت مثبت تحت‌تاثیر قرار دهد، حل کند. عدم توزیع برابر در آمد حاصل از منابع طبیعی غنی در جامعه، موجب ناخشنودی مردم این کشور می‌شد. بدیهی است که این مسایل با تاثیرات منفی پاندمی کرونا نیز آشکارتر شد. برای همین می‌توان گفت که علت اصلی تظاهرات را، خواست جامعه در زمینه گرفتن سهم هر چه بیشتر از اقتصاد تشکیل داده بود.
فقط مسایل اقتصادی و توزیع برابر درآمد حاصل از منابع طبیعی نمی‌تواند به تنهایی منشاء برگزاری تظاهرات باشد. قزاقستان بدلیل اهمیت استراتژیکی، در کانون توجه روسیه قرار دارد. از سوی دیگر، روابط چین و قزاقستان در زمینه انرژی، موجب ناخشنودی روسیه شده است. علاوه براین، روابط نزدیک قزاقستان با کشورهای غربی و ایفای نقش فعال این کشور در تشکیل سازمان دول ترک، دقت دولت مسکو را جلب کرده بود. برای همین تبدیل قزاقستان به یکی از کشورهایی که در مرکز رقابت حساس برسر قدرت قرار دارند، موجب شد که تظاهرات به‌سرعت از کنترل خارج شده و به صورت یک دینامیزم درآید. اعزام سریع واحدهای نظامی استراتژیک روسیه را نیز می‌توان در چهارچوب توازن قدرت موردبحث ارزیابی کرد.
تحولات قزاقستان اولین آزمون سازمان دول ترک می‌باشد که در سال 2021 تشکیل یافته است. این سازمان با برگزاری اجلاسی، ضمن حمایت از قزاقستان، اعلام کرد که آماده هرگونه کمک است. سازمان دول ترک هنوز صاحب مکانیزمی نیست که بتواند در بحران‌های این چنینی نقش موثری ایفا کند. برای همین ایفای نقش پیش‌گیرنده این سازمان در چنین بحران‌هایی مستلزم زمان است.
وضعیت در قزاقستان آرام شده، ولی ادامه رقابت برسر قدرت، روندی است که بایستی تمامی کشورهای منطقه با دقت آن را دنبال کنند. در این نقطه، نقش بزرگی به سازمان دول ترک نیز تعلق می‌گیرد.
نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه
