امروزه، با توجه به تجربیات جهانی، بسیاری از متخصصان سیاسی، اجتماعی و اقتصادی معتقدند که تمرکزگرایی شدید قدرت، به‌ویژه در کشورهایی با تنوع قومی، فرهنگی و جغرافیایی بالا، کارآمدی خود را از دست داده است. در مقابل، فدرالیسم به‌عنوان یک ساختار حکومتی پیشنهاد می‌شود که ضمن حفظ یکپارچگی ملی، امکان توزیع عادلانه قدرت و منابع را فراهم می‌کند.
سانترالیسم: سیستمی که زمان آن به سر رسیده است؟
سانترالیسم در ایران، مانند بسیاری از کشورهایی که در دوران مدرن به دنبال دولت‌های مقتدر بوده‌اند، بر این اصل بنا شد که تمرکز قدرت در یک مرکز می‌تواند به هماهنگی و توسعه ملی کمک کند. اما در عمل، این مدل در ایران چه نتایجی به بار آورده است؟
افزایش تمرکز منابع مالی و اقتصادی در پایتخت و چند شهر بزرگ، درحالی‌که مناطق دورتر همچنان محروم مانده‌اند.
توزیع ناعادلانه قدرت، که موجب افزایش فساد و کاهش شفافیت شده است.
تضعیف هویت‌های محلی و فرهنگی، که باعث احساس نارضایتی و بیگانگی برخی گروه‌های اجتماعی شده است.
عدم مشارکت واقعی مردم در تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای، که نتیجه آن افزایش شکاف بین ملت و حکومت بوده است.
سانترالیسم در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به بهانه «حفظ وحدت ملی» اجرا شده، اما در بسیاری از این کشورها نتیجه‌ای جز سرکوب و گسترش نارضایتی نداشته است.
فدرالیسم: راهی به سوی حکمرانی کارآمد و عدالت اجتماعی
برخلاف تصور رایج، فدرالیسم به معنای تقسیم کشور یا کاهش اقتدار حکومت مرکزی نیست. بلکه هدف آن، توزیع بهینه قدرت و منابع میان دولت مرکزی و مناطق مختلف است. در این مدل
دولت‌های محلی اختیار دارند درباره آموزش، بهداشت، امور شهری و قضایی خود تصمیم‌گیری کنند.
دولت مرکزی همچنان مسئول سیاست‌های دفاعی، خارجی و پولی خواهد بود.
شفافیت افزایش می‌یابد، زیرا هر منطقه خود را مسئول توسعه و پاسخگویی به مردم می‌داند.
