دکتر پناهیان مضاف بر تحقیقات میدانی و منطقه ای، با استناد به کتاب ” فرهنگ جغرافیای ایران محصول سال 1330 ارتش” و در جلد سوم و در بخش معرفی سنندج و قروه و قصبه های آن، در خصوص قصبه آنزمان قروه چنین می نویسد:
:” قصبه قروه مرکز بخش قروه شهرستان سنندج،// سکنه چهار هزار نفر – زبان_مادری_ترکی // 93 کیلومتری خاور سنندج-97 کیلومتری شمال باختر همدان – کنار راه شوسه همدان به سنندج- آب از چند رشته قنات و زه آب رودخانه و چشمه ها-// محصولات عمده : غلات، حبوبات، میوه جات مخصوصا انگور // شغل ساکنین: زراعت و گله داری، صنایع دستی // صنایع دستی زنان: قالیچه جاجیم، کرباس // بطور متوسط 100 باب دُکان به صورت متفرقه در قروه وجود دارد. // ادارات دولتی عبارتند از : بخشداری، آمار، دارائی، پست، پاسگاه ژاندارمری، دبستان، چند قهوخ حانه کنار شوسه دارد.// دشت- سردسیر .”( پناهیان، 1351)
در همان زمان یعنی در دهه ۴۰ جمعیت سریش آباد 3هزار و 400 نفر بوده که براساس سرشماری سال 1395 به 8 هزار و 871 نفر رسیده ولی جمعیت قروه 4 هزار نفر بوده که طبق آمار سال 1395 بالغ بر78هزار 276 نفر جمعیت رسیده است.
به نوعی در آن بُرهه از زمان( 1340~1330 ) جمعیت یاسوکند کُرانی 1هزار و 850 نفر بود که طبق آخرین آمار ( 1395 ) به 4 هزار و 746 نفر رسیده ولی جمعیت دیواندره در همان زمان نزدیک به 2 هزار و 200 نفر بوده که در سال 1395 بالغ بر 35 هزار نفر بوده است؛ جالبتر اینکه در همان زمان جمعیت توپ آغاج بالغ بر 930 نفر بوده که در سال 1395 به 1 هزار و 645 نفر رسیده است.
تحلیل این آمارها و داده های تاریخی خیلی ساده هست. به زبان ساده می توان گفت در طول این 70 سال گذشته چه اتفاقی افتاده است که جمعیت قروه از 4 هزار نفر دهه ی سی به 78 هزار نفر و 278 نفر در سال 1395 و جمعیت دیواندره از 2 هزار و 200 نفر به 35 هزار نفر رسیده ولی سریش آباد از 3 هزار و 400 نفر به 8 هزار 871 نفر و یاسوکند از 1 هزار785 نفر به 4 هزار نفر و 746 نفر رسیده است؟؟؟!!! یعنی افزایش چشمگیر جمعیت دیواندره و قروه با ترکیب جمعیتی به نفع اکراد
قطعا، یکی از دلایل عمده افزایش ناگهانی جمعیت در قروه و دیواندره ( به نفع اکراد ) مهاجرت و اسکان اکراد در این دو شهر بوده است که بخشی از آن به ورود اکراد در اثنای جنگ های جهانی اول و دوم و با سوئ استفاده از اوضاع نابسامان منطقه در قالب طوایف گلباغی، مندمی، جاف و… و همچنین بخشی نیز به انتقال و اسکان اکراد آواره عراقی ناشی از بمباران شیمیای حلبچه در اوایل دهه 70 باز می گردد که در شهرهای بیجار، قروه و دیواندره و دیگر شهرهای جنوبی آزربایجان اسکان داده شده که ماندگار و بعدها نیز تابعیت ایرانی گرفتند.
البته مهاجرت بومی های قروه به همدان و … بومیان بیجار گروس به زنجان، کرج، تهران و… و سرریز شدن جمعیت دهگلان به سمت قروه و سرازیر و سرریز شدن مازاد جمعیت دیواندره به سمت بیجار نیز در تغییر ترکیب های جمعیتی به نفع اکراد، تغییر زبان بومی و تغییر بافت هویتی منطقه، بی دلیل نبوده است.
منبع:
پناهیان، محمود، فرهنگ جغرافیای ملی تُرکان ایرانزمین ، جلد سوم، انتشارات دانشگاه تهران، 1351
