جایگاه ویژه انار بین تورک‌های قیزلباش رامیان در استان گلستان

انواع انار با تمام طعم‌های شیرین، ترش و ملس در این منطقه کشت می‌شود. وجود آب‌های آهکی و هوای معتدل، به رشد و ثمردهی عالی این محصول کمک به‌سزایی می‌کند.

چیدن انار به‌وسیله چوب بلندی که به آن «تلاق» می‌گویند و غالباً از چوب درختان جنگلی یا خود انار درست می‌شود، انجام می‌گیرد. پس از جمع‌آوری انارها، مراسم «ناریوارا» آغاز می‌گردد که در آن غالباً زنان و دختران خانواده و دوست و همسایه، شب دور هم می‌نشینند و انارها را ابتدا برش می‌زنند که به آن «کسمه» گفته می‌شود و سپس آنها را به شکل غنچه شکفته یا پروانه باز می‌کنند که به آن نیز «یازما» می‌گویند.

در ادامه «سیلکمه» یا تکاندن با استفاده از چوب‌دستی‌های مخصوصی با نام «نارشان» که از شاخه‌های انار درست شده، توسط خانم‌ها معمولاً تا پاسی از شب ادامه پیدا می‌کند و صاحب انارها از سپیده‌دم دانه‌های انار را می‌شوید و تکه‌های پوست یا مواد زائد دیگر را از دانه‌ها جدا می‌کند که به این کار «دنله‌مه» می‌گویند.

همچنین بخوانید: منابع طبیعی گلستان در حال نابودیست؛ ۳۵ درصد مراتع استان در دوره جمهوری اسلامی از بین رفته

بعد از شستن، دانه‌ها در دیگ بزرگی به همراه کمی آب ریخته می‌شوند و آتش افروخته می‌شود تا دانه‌ها پخته و آماده آبگیری شوند. دانه‌های پخته شده انار در این مرحله را «چیگردک» (چکیردک) می‌گویند که پس از صاف کردن آنها، مرحله پخت نهایی آغاز می‌شود. حرارت آتش، آب اضافی را تبخیر می‌کند و آب انار با مقداری نمک آمیخته شده و بعد از چندین ساعت، قوام می‌گیرد و رب انار آماده و قابل مصرف می‌شود.

در رامیان انواع رب شیرین، ترش و ملس انار تولید می‌شود که علاوه بر مصرف خانواده، مازاد آن به فروش می‌رسد. رب انار در پخت انواع غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در فصل گرما از آن نوشیدنی خوشمزه‌ای به نام «تورشا چالا» (مایل به ترش) درست می‌شود که باعث رفع عطش می‌شود و برای کبد نیز مفید است.

همچنین بخوانید: آغاز عملیات اکتشاف نفت یا گاز در گلستان؛ آیا سهم ترکمن‌ها فقر مضاعف خواهد بود؟

کاربرد اصلی انار در هنر اصیل و منحصربه‌فرد بانوان رامیانی، استفاده از پوسته‌های انار در صنعت رنگرزی طبیعی ابریشم‌ها و تهیه زیباترین پارچه‌های ابریشمی است. پوست انارها جوشانده و تاروپودهای ظریف ابریشم در داخل آن رنگ‌ها با دستان هنرمندانه جلوه‌ای زیبا می‌یابند که چشمان هر بیننده‌ای را پس از بافته شدن، محو تماشای خود می‌کند.

«کرمز» نیز دسر یا شاید غذایی ساده است که مبدع آن تورکان رامیانی‌ هستند و از ترکیب آب انار ترش و در صورت نبود انار، با رب انار و شیر گوسفند یا گاو درست می‌شود و بسیار خوشمزه و لذیذ است.

همچنین بخوانید: گالری عکس از ترکمن‌صحرا

محصول دیگری که با دانه‌های انار تولید می‌شود «نردنگ» نام دارد. مردم دانه‌های انار را خوب خشک می‌کنند و به‌صورت آسیاب شده در طبخ ته‌چین‌ها مصرف می‌کنند که در درمان پوکی استخوان مفید است.

صدیقه بای، پژوهشگر تاریخ محلی گلستان