الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان روز دوشنبه ۲۹ دی‌ماه، دو شرکت صنعتی دیگر (کارخانه های تولید اسید سولفوریک و ظروف شیشه ای) را در پارک صنعتی-شیمیایی سومقاییت کلنگ‌زنی کرد و یک شرکت (تولید ورق شیشه) را افتتاح کرد. این شرکتها برای تولید مواد اولیه و مواد نیمه خام در بسیاری از مناطق تولید مطابق با مفهوم توسعه صنعت غیر نفتی طراحی شده اند.
یکی از بنگاه های اقتصادی که توسط رئیس جمهور آذربایجان کلنگ‌زنی شده است، کارخانه ای برای تولید اسید سولفوریک است و این کارخانه پروژه «آذرسولفات ال‌ال‌سی» است، یعنی با هزینه سرمایه گذاری خصوصی ساخته شده است. همانطور که در مراسم افتتاحیه اعلام شد، این کارخانه با سرمایه گذاری ۶ میلیون دلار به پایان رسید و ظرفیت تولید ۲۰ هزار تن اسید سولفوریک در سال را دارد. این کارخانه از اواخر سال ۲۰۲۱ شروع به کار می کند و بیش از ۳۰ شغل ایجاد می کند.
علاوه بر این، آذربایجان عمدتا اسید سولفوریک وارد می کند و فقط در سه سال گذشته این کشور سالانه ۵-۱۰ هزار تن اسید سولفوریک وارد کرده است. در نتیجه راه اندازی کارخانه در پارک صنعتی-شیمیایی سومقاییت، این واردات با تولیدات داخلی جایگزین می شود.
بخش فارسی گروه خبری ای‌ان‌تی خاطرنشان می کند که اهمیت این شرکت فقط با تعداد مشاغل ایجاد شده در آنجا و از بین بردن وابستگی به واردات اسید سولفوریک اندازه گیری نمی شود. اسید سولفوریک ماده اولیه تولید طیف گسترده ای از محصولات در بسیاری از صنایع از کودهای معدنی گرفته تا تولید باتری است. بنابراین، با سازماندهی تولید اسید سولفوریک در آذربایجان، ساخت زنجیره تولید گسترده تری در آینده امکان پذیر خواهد بود.
اسید سولفوریک اگرچه در گروه مواد شیمیایی سمی و خطرناک قرار دارد، اما از اهمیت زیادی در صنعت برخوردار است. تصادفی نیست که سالانه حدود ۲۰۰ میلیون تن اسید سولفوریک در سراسر جهان مصرف می شود و این ماده عمدتا در تولید محصولات شیمیایی و در کشاورزی، صنایع مختلف، تولید روغن استفاده می شود. به همین دلیل، متخصصان اسید سولفوریک را “خون سمی” در صنعت می نامند.
به عنوان مثال، از اسید سولفوریک در تولید کودهای معدنی (سوپرفسفات، سولفات آمونیوم) به شکل ۱۰۰ درصد خالص استفاده می شود. همچنین در تولید مواد منفجره و دودزا، داروهای مختلف، ترکیبات آلی و غیر آلی، رنگها، محصولات غیر طبیعی استفاده می شود. در صنعت، سطوح فلزی قبل از اینکه با مس یا کروم، ماده ای که در توسعه میادین نفتی استفاده می شود، پوشانده شود، با اسید سولفوریک تصفیه می شود. از اسید سولفوریک حتی در صنایع غذایی استفاده می شود و به عنوان یک امولسیون کننده در تهیه غذا عمل می کند. دیمیتری مندلیف، شیمی دان مشهور خاطرنشان کرده بود که یافتن جایگزینی برای اسید سولفوریک در صنعت غیرممکن است و بدون این ماده تولید مواد دیگر امکان پذیر و سودآور نیست.
از این رو، راه اندازی کارخانه تولید اسید سولفوریک در سومقاییت بدون شک منبع مطلوبی از مواد اولیه برای افتتاح بسیاری از صنایع دیگر در آذربایجان در آینده ایجاد می کند.
امیل قلی‌اف ، مدیر «آذرسولفات ال‌ال‌سی»، به رسانه‌های آذربایجان گفت که این کارخانه اسید سولفوریک با کیفیت بالا (۹۸ درصد) تولید خواهد کرد. طبق این پروژه، سرمایه گذاری در کارخانه (۱۰ میلیون مانات یا ۶ میلیون دلار آمریکا) در کمتر از 5 سال (۴ سال و ۸ ماه) بازگشت سرمایه خواهد داشت. ۴۶ درصد از تولید این کارخانه برای مصرف داخلی استفاده می شود و ۵۴ درصد باقیمانده به کشورهای همسایه (گرجستان و روسیه) صادر می شود.
افتتاح این کارخانه همچنین به این دلیل است که اسید سولفوریک ماده اولیه مهمی برای ذخایر طلا (معادن وِژنه‌لی و سویودلو/زُد) است که قرار است در مناطق آزاد شده توسعه یابد. علاوه بر این، شرکت های فعال در دیگر ذخایر طلا، دیگر مجبور به واردات این ماده اولیه نخواهند بود.
مدیرعامل گفت: “کارخانه امسال راه اندازی می شود، اولین محصول در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۱ عرضه می شود. در این کارخانه ۳۴ نفر کار خواهند کرد که عمدتا متخصص هستند. اجرای موفقیت آمیز این پروژه باعث می شود تا در آینده واحدهای تولیدی با ارزش افزوده بالاتر در زنجیره تولید (تولید کود سولفات آمونیوم و غیره) ایجاد شود که این امر باعث ایجاد مشاغل جدید در اثر ضریب خواهد شد.
مناقصه اعلام شده برای ساخت و نصب تجهیزات کارخانه ماه آینده پایان می یابد. این تجهیزات قبلاً از چین سفارش داده شده اند. شرکت چینی «Jiangsu Qingfeng Engineering Group» که به عنوان پیمانکار در ساخت کارخانه شرکت خواهد کرد، تجربه زیادی در این زمینه دارد. در سال ۲۰۱۸ این شرکت بنا به درخواست «Shekinazot» کارخانه اسید سولفوریک با ظرفیت سالانه ۵۰۰ هزار تن در روسیه را ساخت و تحویل داد.
ماده اولیه اصلی در تولید اسید سولفوریک گوگرد است. اما آیا این ماده اولیه در آذربایجان موجود است؟
قلی‌اف گفت که این کارخانه در ابتدا قصد دارد گوگرد را از همسایه خود ترکمنستان وارد کند. با این حال، پس از نوسازی پالایشگاه نفت حیدر علی‌اف (با شروع در سال ۲۰۲۴)، برنامه ریزی می شود گوگرد از این کارخانه تأمین شود. به عبارت دیگر، سرمایه گذاری در نوسازی پالایشگاه بدیهی است فرصت هایی را برای توسعه صنایع دیگر ایجاد خواهد کرد.
کارخانه عاری از اسید سولفوریک آذرسولفات نیز کاملاً استانداردهای زیست محیطی را برآورده می کند و کار طراحی در حال اتمام است. این پروژه در مرحله انطباق با استانداردهای محلی و الزامات نظارتی است.
صادرات گرا بودن کارخانه همچنین دامنه محصولات غیرنفتی صادراتی از آذربایجان را افزایش می دهد. بنابراین، تقاضای زیادی برای اسید سولفوریک در گرجستان و روسیه وجود دارد. تا همین اواخر، گرجستان این ماده را عمدتا از ایران وارد می کرد (زیرا نسبتاً ارزان است)، اما این واردات با تحریم های صنعت ایران پیچیده است. بنابراین، کارخانه تولید کننده اسید سولفوریک در آذربایجان دسترسی زیادی به بازار گرجستان دارد. در روسیه، تقاضای سالانه اسید سولفوریک به ۱۰ میلیون تن می رسد که بخشی از آن از طریق تولیدات محلی تأمین می شود، در حالی كه بقیه از طریق واردات تأمین می شود. در دسترس بودن فرصتهای مناسب تدارکات، چشم اندازهایی را برای این کارخانه مهم مواد اولیه، که کار خود را در سومقاییت آغاز خواهد کرد، ایجاد می کند تا محصولات خود را با شرایط رقابتی به روسیه صادر کند.