داده‌های ردیابی کشتی‌ها نشان می‌دهد که اولین کشتی از دو فروند کشتی که هر یک حامل هزار تن مواد شیمیایی ساخت چین هستند، پنج‌شنبه ۲۵ بهمن در نزدیکی بندرعباس لنگر انداخت. محموله این کشتی‌ها می‌تواند نقشی کلیدی در تولید سوخت موشک‌های نظامی جمهوری اسلامی ایفا کند.
سی‌ان‌ان در گزارش خود نوشت که واردات محموله سدیم برکلرات «می‌تواند نشان‌دهنده بازگشت تولیدات موشکی جمهوری اسلامی به شرایط عادی پس از حملات سنگین و تحقیرآمیز اسرائیل به کارخانه‌های کلیدی ایران در سال گذشته میلادی باشد.»
پیش از این، روزنامه فایننشال تایمز چهارشنبه سوم بهمن در گزارشی اعلام کرد دو کشتی ایرانی حامل بیش از هزار تن مواد لازم برای تهیه سوخت جامد موشک، در حال حرکت از چین به سوی ایران هستند. قرار است این محموله در بندرعباس به سپاه پاسداران تحویل داده شود.
براساس گزارش فایننشال‌تایمزاطلاعات امنیتی دو کشور غربی نشان می‌دهد دو کشتی با نام‌های «گلبن» و «جیران» با پرچم جمهوری اسلامی، حامل بیش از هزار تن سدیم پرکلرات هستند. از سدیم پرکلرات برای تولید آمونیوم پرکلرات استفاده می‌شود که ماده اصلی پیشران جامد موشک‌هاست.
سی‌ان‌ان در گزارش پنج‌شنبه ۲۵ بهمن خود نوشت کشتی «گلبُن» سه هفته پیش بندر تای‌تسانگ چین را با بارگیری عمده محموله هزار تنی «سدیم پرکلرات» ترک کرده بود. بر اساس اطلاعات دو منبع اطلاعاتی اروپایی، این ماده شیمیایی اصلی‌ترین پیش‌ماده برای تولید سوخت جامد موشک‌های میان‌برد متعارف ایران محسوب می‌شود. منابع اطلاعاتی برآورد کرده‌اند که این محموله می‌تواند سوخت مورد نیاز برای تولید ۲۶۰ موتور راکتی موشک‌های «خیبرشکن» یا ۲۰۰ فروند موشک بالستیک «حاج قاسم» را تامین کند.
ارسال محموله در بحبوحه تحولات منطقه‌ای
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت: «این محموله در شرایطی به ایران رسیده که این کشور در سطح منطقه با چالش‌های متعددی روبه‌رو شده است؛ از جمله شکست‌های متحدانش، سقوط بشار اسد در سوریه و تضعیف حزب‌الله در لبنان. پس از حمله اسرائیل به تاسیسات تولید موشکی ایران در اکتبر سال گذشته، برخی از کارشناسان غربی پیش‌بینی کرده بودند که حکومت ایران حداقل یک سال برای ازسرگیری تولید سوخت جامد زمان نیاز دارد. اما تحویل محموله اخیر نشان می‌دهد که ایران یا تولید موشک را از سرگرفته و یا در آستانه بازگشت به روند عادی تولید است.»
این شبکه به نقل از منابع اطلاعاتی افزود محموله سدیم پرکلرات به سفارش «اداره تامین سازمان جهاد خودکفایی» که بخشی از نهاد مسئول توسعه موشک‌های بالستیک ایران است، خریداری شده است. گلبُن بندر تای‌تسانگ را در تاریخ ۲۱ ژانویه به مقصد ایران ترک کرده بود.کشتی دوم با نام «جیران» هنوز بارگیری نشده و از چین حرکت نکرده است. هر دو کشتی از سوی شرکت کشتی‌رانی جمهوری اسلامی اداره می‌شوند.
واکنش‌ها و تحریم‌ها
سی‌ان‌ان در گزارش خود تاکید کرده که برای دریافت توضیح با شرکت کشتی‌رانی جمهوری اسلامی تماس گرفته، اما پاسخی دریافت نکرده است. هنوز مشخص نیست که دولت چین پیش از افشای این محموله در رسانه‌ها از آن مطلع بوده یا خیر. با این حال، واردات سدیم پرکلرات به خودی خود غیرقانونی نیست و نقض تحریم‌های غربی محسوب نمی‌شود.
سخنگوی وزارت امور خارجه چین، مائو نینگ، در ماه ژانویه اظهار داشت که از جزییات این موضوع مطلع نیست اما تاکید کرد که چین همواره به قوانین کنترل صادرات خود و تعهدات بین‌المللی پایبند بوده است.
ایالات متحده و بریتانیا شرکت کشتی‌رانی جمهوری اسلامی را تحریم کرده‌اند. وزارت امور خارجه آمریکا این شرکت را «شرکت حمل‌ونقل ترجیحی برای عوامل گسترش تسلیحات جمهوری اسلامی» توصیف کرده است. وزارت خزانه‌داری بریتانیا نیز اعلام کرده که این شرکت در «فعالیت‌های خصمانه ایران» نقش دارد و ارتباط آن با بخش دفاعی ایران را برجسته کرده است. هر دو کشتی گلبُن و جیران نیز تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارند.
چین همچنان یک متحد دیپلماتیک و اقتصادی جمهوری اسلامی است و تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه این کشور را محکوم کرده است. پکن همچنین از پیوستن تهران به بلوک‌های بین‌المللی تحت رهبری چین و روسیه مانند سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس استقبال کرده است. با این حال، تحلیل‌گران می‌گویند که چین در یک دهه گذشته روابط امنیتی خود با ایران را کاهش داده و در تلاش است تا روابط خود را با عربستان سعودی و سایر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تقویت کند. با وجود این، ایالات متحده در سال‌های اخیر چندین نهاد چینی را به‌دلیل حمایت از تولید پهپادهای نظامی ایران تحریم کرده است. رزمایش‌های دریایی مشترک اخیر بین چین، ایران و روسیه نیز میزان همکاری‌های راهبردی دولت‌ها را نشان می‌دهد.
نقش کلیدی سدیم پرکلرات
جمهوری اسلامی برای طیف وسیعی از موشک‌های خود به سوخت جامد نیاز دارد، اما بخش عمده این محموله احتمالا برای برنامه موشک‌های بالستیک مورد استفاده قرار خواهد گرفت. سدیم پرکلرات به‌طور مستقیم تحت تحریم‌های غرب نیست، اما می‌تواند به آمونیوم پرکلرات، که یک ماده سوختی و اکسیدکننده کنترل‌شده است، تبدیل شود.
آندریا سلا، استاد شیمی معدنی در دانشگاه کالج لندن، به سی‌ان‌ان گفت: «آمونیوم پرکلرات همان ماده‌ای است که در سوخت جامد شاتل فضایی مورد استفاده قرار می‌گرفت.»
او افزود: «کاربردهای زیادی برای این ماده وجود ندارد، مگر در سوخت راکت، آتش‌بازی و مواد سوختی.»
با افزایش محدودیت‌ها بر پرکلرات‌ها در غرب، چین به یک تامین‌کننده عمده این ماده تبدیل شده است. جفری لوئیس، مدیر برنامه منع گسترش تسلیحات در شرق آسیا در مؤسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری، به سی‌ان‌ان گفت: «چین از اواسط دهه ۲۰۰۰ منبع اصلی سدیم پرکلرات برای برنامه موشکی ایران بوده است.»
او افزود: «این محموله تنها جدیدترین نمونه در چند دهه گذشته است.»
چالش‌های تامین مواد اولیه
سی‌ان‌ان به نقل از تحلیل‌گران افزود جمهوری اسلامی پیش از این ادعا کرده بود که قادر به تولید آمونیوم پرکلرات به‌صورت داخلی است، اما این محموله نشان‌دهنده وجود مشکلاتی در زنجیره تامین در ایران است، زیرا منابع داخلی قادر به تامین نیازهای موشکی نیستند. چنین مشکلاتی حتی برای کشورهایی مانند ایالات متحده نیز ممکن است پیش بیاید.
به‌گفته سی‌ان‌ان، زیرساخت‌های تولید سوخت جامد ایران در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی گسترش یافته است و حتی ممکن است پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، با ساخت سایت‌های جدید و توسعه سایت‌های موجود، افزایش یافته باشد. موشک‌های خیبرشکن دارای برد ۱۴۲۰ کیلومتر و موشک‌های حاج قاسم دارای برد ۱۴۵۰ کیلومتر هستند و برای حمله به اسرائیل سلاحی ارزشمند برای جمهوری اسلامی قلمداد می‌شوند.
حوثی‌های تحت حمایت جمهوری اسلامی در یمن از برخی از نسخه‌های این موشک‌ها علیه اسرائیل استفاده کرده‌اند. با وجود اینکه برد استاندارد آن‌ها کمتر از فاصله مورد نیاز است، اعمال تغییراتی در جرم کلاهک جنگی یا واحدهای پیشران ثانویه می‌تواند برد آن‌ها را افزایش دهد.
ایران معمولا از سوخت جامد در موشک‌های کوتاه‌برد خود استفاده می‌کند، از جمله موشک‌هایی که در گذشته علیه پایگاه‌های آمریکایی در منطقه به کار گرفته شده‌اند یا به روسیه صادر شده‌اند. با این حال، بزرگ‌ترین و قدرتمندترین موشک‌های بالستیک ایران عمدتاً از سوخت مایع استفاده می‌کنند.
یک مقام اطلاعاتی غربی به سی‌ان‌ان گفت که نهادهای اطلاعاتی آمریکا از تحویل این محموله مطلع هستند، اما نگرانی کمی نسبت به آن دارند. اما اگر ایران از این مواد برای تولید سوخت موشک‌هایی استفاده کند که به روسیه ارسال می‌شوند، این امر نگرانی‌های بیشتری را برخواهد انگیخت.
