بؤیوک چای یکی از رودخانه‌های دایمی شهرستان کلیبر می باشد که از شرق در موقعیتی تقریبا چسبیده به شهر کلیبر واقع شده است. رودخانه‌ای که سرچشمه‌ی آن از نزدیکی‌های روستای ماحمودآوا شروع می‌شود و پس از پیوستن چندین رود، چشمه و آب دره‌های کوهستانی و طی مسیری نسبتا طولانی به رودخانه‌ی آراز می پیوندد. ماهاس چایی، جیلان چایی، جبار چایی، اولئیبان سویو، کلیبر چایی و گلیسی سویو نیز از جمله رودهایی است که در نیمه راه و قبل از پیوستن بؤیوک چای به آراز به این رودخانه می‌پیوندند. در واقع موقعیت جغرافیایی شهرستان کلیبر به گونه‌ای است که تعداد زیادی رودخانه‌ی دایمی و فصلی را در دل خود جای داده است. رودخانه‌هایی که متاسفانه تعدادی از آنها تبدیل به محلی برای تخلیه هرآنچه که نباید در آنها تخیله شوند، شده‌اند.
به عنوان مثال نبود تصفیه خانه‌ی فاضلاب سالهاست که بؤیوک چای را تبدیل به محل رهاسازی فاضلاب، پساب‌ها و جوب‌های شهری کرده است. بطوریکه گندآب‌های فاضلاب، شیرابه زباله‌ها و جوب‌های شهری حداقل از دو مسیر پل کفشن‌ائوی و شهرک دانش به صورت غیربهداشتی و تصفیه نشده در بؤیوک‌چای رهاسازی می‌شود (تصویر ۱).
رودخانه‌ای که جولان زباله‌ها نیز در آن غوغا می‌کند. و یا اولئیبان دره‌سی که آن هم تبدیل به محل دفن غیر بهداشتی و بدون تصفیه‌ی فاضلاب‌های مجتمع‌های مسکونی کوهسار و مسکن مهر شده است که گندآب این فاضلاب‌ها نیز پس از پیوستن به جبار چایی و گذشتن از میانه باغات اولئیبان به بؤیوک چای می‌ریزد(تصویر ۳).
و مدتی نیز کوهپایه‌های نزدیک این دره به عنوان محلی برای دفن فضولات سرویس‌های بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گرفت (تصویر ۴).
و یا می‌توان محل دفن(یا رهاسازی) زباله‌های شهری کلیبر را ذکر نمود که در نزدیکی روستای ماهاس و با فاصله‌ای اندک از ماهاس چایی قرارگرفته است (تصویر ۵).
زباله‌هایی که موجب آلودگی این رودخانه که آن نیز به بؤیوک چای می‌ریزد شده است. اما عمق فاجعه زمانی است که متوجه شویم که اکثر باغات و کشتزارهای شهرستان کلیبر در بستر این رودخانه‌ها قرار گرفته‌اند و آب این رودخانه‌ها اصلی‌ترین منبع آبیاری برای زمین‌های کشاورزی و باغات این منطقه می‌باشند.
بؤیوک چای، بزرکترین رودخانه‌ی دایمی شهرستان کلیبر نیز به عنوان تنها منبع برای آبیاری باغات و کشتزارهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در مسیر این رودخانه قرار گرفته‌اند؛ آبیاری که سالهاست به روش سنتی از رودخانه‌ای که تبدیل به محل رهاسازی فاضلاب‌ها، پساب‌ها، جوب‌ها و زباله‌های شهری و شیرآبه‌ی زباله‌ها شده است در حال انجام است. به طوریکه در مواقعی حتی با کوچکترین سیلاب زباله‌ها سر از باغات در می‌آورند (تصویر ۶) و این قسمتی کوچک و قابل رویت از یک فاجعه‌ای است که هنوز بیشتر قابل توجه قرار نگرفته است.
فاجعه‌ای که زمانی قابل درک خواهد بود که متوجه شویم فاضلاب‌ها، پساب‌ها، جوب‌های شهری و زباله‌ها عامل شیوع انواع بیماری‌های عفونی، انگلی و میکروبی می‌باشند که از اصلی‌ترین عوامل تهدید کننده‌ی سلامت انسان‌ها می‌باشند. یعنی رهاسازی بدون تصفیه و غیربهداشتی فاضلاب، پساب‌ها و جوب‌های شهری همچنین دفن غیراصولی زباله‌ها و یا شیرابه‌ی زباله‌ها که ۴۰ درصد بیشتر از زباله‌های معمولی خطرناکترند در محیط علاوه بر آلودگی محیط زیست(چه در سطح زمین و چه در زیرزمین) که موجب نابودی موجودات زنده، آلودگی منابع خاک و زمین و از بین رفتن گیاهان می‌شود، می‌تواند باعث اپیدمی شدن انواع بیماری های انگلی و عفونی گردد؛ بیماری‌هایی که سرعت شیوع و انتقال آن به دلیل آبیاری سنتی از رودخانه‌هایی آلوده که به عنوان تنها منبع آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌تواند چندین و چند برابر شود.
گزارش از صفحه فیسبوک عباس شادمند