پلیس ایران روز سه شنبه ۱۹ دی ۱۴۰۲ به تجمع زیست محیطی مردم در روستای قره قشلاق سلماس بر علیه احداث کارخانه کاوه سودا حمله کرده بود. پلیس برای در هم شکستن معترضین از گاز اشک آور، باتوم، اسلحه ساچمه ای و گلوله های رنگی استفاده کرده بود و ۷۰ تن از شرکت کنندگان که اسامی ۲۲ تن از آنها برای آداپ مشخص بود بازداشت شده بودند.
در تحولی جدید روستائیان قره قشلاق به آداپ گفتند که رحيم طالبی (۸۵ ساله)، غلام حقیقت (۸۰ ساله)، محرم حقیقت (۷۰ ساله)، قنبر امانی (۷۰ ساله)، صفر راعی (۶۰ ساله)، هدایت امجدی (۶۰ ساله)، غلام ملکی(۵۰ ساله)، مرتضی طیاری، توحید اکبری بهمراه مادرش (۷۰ ساله)، احمد پارسا، هاشم رضایی، یوسف مطلبی، توحيد ملکی و مهدى ملکی شنبه ۲۳ دی ۱۴۰۲پس از چهار روز بازداشت موقت هر کدام به قید وثیقه یک میلیارد تومانی از زندان ارومیه آزاد شدند. مسئولین قضایی به روستائیان مدافع محیط زیست اتهام اغتشاشگر را تفهیم اتهام کرده اند.
به گفته این منابع مامورین امنیتی پس از انتشار خبر تهدید رئیس اداره اطلاعات سلماس به تعرض جنسی به زنان بازداشتی این روستا اقدام به آزاد کردن زنان پس از سه شب بازداشت کرده اند و سوسن علیپور، سمیه علیپور، الناز علیپور، سعیده احمدی، لطیفه مولایی، رباب علی پور، سوسن غفاری و سکینه پارسا را وسط روستا پیاده کرده اند.
در جریان تیراندازی نیروی پلیس به روستائیان عده زیادی از اهالی روستا مجروح شده اند. از میان مجروحین سیف الله پناه زاده بر اثر اصابت ساچمه به چشمش تحت عمل جراحی قرار گرفته و احتمال آسیب به بینایی او میرود. علاوه از این حسین کریمی (۴۵ ساله) نیز از ناحیه گلو و از فاصله نزدیک مورد اصابت ساچمه قرار گرفته و پزشکان میگویند درآوردن ساچمه برای او خطرناک است. عده زیادی از پیرمردها و پیرزنهای این روستا نیز مورد اصابت ساچمه قرار گرفته اند و محل زخمها عفونت کرده است که آنها را خانه نشین کرده است.
این اعتراض زمانی آغاز شد که شرکت کاوه سودا وابسته به سپاه تصمیم گرفت کارخانه‌ای به مساحت ۴۵۰ هکتار در زمین‌های روستای قره قشلاق ایجاد کند. هدف این کارخانه تولید کربنات سدیم است که برای تولید شیشه ضروری است.
اهالی نگرانند زیرا طرح کاوه سودا شامل احداث چاه‌های عمیق و استفاده از آب آنها برای تولید است که باعث افزایش نگرانی در مورد کمبود آب در روستا و مناطق اطراف می شود. تحقیقات بیشتر در مورد کارخانه مشابه کاوه سودا در مراغه، آلودگی محیطی نگران کننده‌ای را نشان داد. پس از یک جلسه اجتماع، اهالی روستای قره قیشلاق تصمیم گرفتند با این پیشنهاد مخالفت کنند.
پیش زمینه:
در ابتدا، شرکت کاوه سودا اولین کارخانه خود را در شهر مراغه، استان آذربایجان شرقی، در سال ۱۳۸۳ افتتاح کرد. از زمان تأسیس کارخانه مراغه، شرکت کاوه سودا از ارتباطات خود با سپاه پاسداران، نیروهای امنیتی ایران ، مقامات و نمایندگان مجلس فاسد برای دور زدن قوانین محیط زیست و کار استفاده کرده است. کارخانه مراغه سریعا پس از شروع آبهای زیرزمینی و سطحی را در شعاع ۱۵۰ کیلومتری آلوده و باعث تلف شدن دامها شد. پساب‌های این کارخانه به باغ‌ها نفوذ کرد و خاک را تا کیلومترها نابارور کرد و در بروز تعداد بالای سرطان‌های کبد و پانکراس در مراغه نقش داشت.
علاوه بر این، کاوه سودا پساب‌های سمی را به صوفی چای (سویو چای) می ریزد که در نهایت به دریاچه ارومیه می رسد و فاجعه زیست محیطی مداوم ناشی از خشک شدن دریاچه توسط دولت ایران را تشدید می کند. علیرغم هشدارهای سازمان‌های غیردولتی زیست محیطی و وزارت محیط زیست، شرکت کاوه سودا قوانین زیست محیطی را مستمرا نادیده میگیرد. این شرکت در حال برداشت بلورهای نمک از سطح خشک شده دریاچه ارومیه به عنوان ماده پایه برای تولید کربنات سدیم است. این برداشتها کانونهای محلی طوفان‌های نمکی در شمال غرب ایران ایجاد می‌کند و فاجعه زیست‌محیطی ناشی از تصمیم دولت ایران برای خشک کردن دریاچه را بدتر می‌کند.
چند ماه پیش، ابراهیم عسگریان، مدیرعامل کاوه سودا، با استفاده از ارتباطاتش، با رئیسی رئیس‌جمهور ایران دیداری تن به تن داشت و موافقت دولت را برای ادامه فعالیت‌های آلاینده و غیرقانونی تولیدیش را کسب کرد.
آداپ توانسته که هویت سرهنگ رضا اسدی به عنوان فرمانده اصلی میدانی در حمله به تجمع مردم روستای قره قشلاق را تایید کند. آداپ از مقامات ایران میخواهد فورا تحقیقاتی در مورد افراد مسئول در صدور دستور شلیک به سمت شرکت کنندگان در این تجمع زیست محیطی صلح آمیز را آغاز کند و مسئولین این امر اعم از فرماندار، استاندار و وزیر کشور را مجازات کند.
حکومت ایران باید به آسیب دیدگان این واقعه غرامت بپردازد و مسئولیت حقوقی آسیب به شهروندان را بپذیرذ و به پرونده سازی برای مدافعان محیط زیست خاتمه دهد.
صداو سیمای آذربایجانغربی شنبه ۲۳ دی ۱۴۰۲ از افتتاح کارخانه جدید کاوه سودا علیرغم اعتراضات زیست محیطی مردم قره قشلاق خبر داده است. آداپ با توجه به آلودگیهای نگران‌کننده شرکت کاوه سودا، دولت ایران را به دلیل بی‌توجهی به مقررات زیست‌محیطی پاسخگو می‌داند و خواهان توقف فوری فعالیت‌های کاوه سودا در مراغه، سلماس و سایر استان‌های آسیب‌دیده آذربایجان است.
آداپ بر ضرورت کنار گذاشتن سیاست غارت توسط دولت جمهوری اسلامی در مناطق با جمعیت‌های اتنیکی مختلف و پایان دادن به تخریب محیط زیست تاکید می‌کند. این سازمان از سازمان ملل متحد، نهادهای بین‌المللی حقوق بشر و گروه‌های زیست‌محیطی درخواست می‌کند تا فعالانه بر رویه‌های جمهوری اسلامی نظارت کرده و از آسیب به جوامع محلی جلوگیری کنند. اقدامات جمهوری اسلامی، از جمله غارت منابع و سهم آن در بلایای زیست محیطی مانند دریاچه ارومیه، تهدیدی مستقیم برای رفاه و هویت فرهنگی جوامع آسیب دیده است.
با تشکر
یاشار حکاک پور
مدیر انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران (آداپ)
تورنتو- ۱۱ ژانویه ۲۰۲۴
Yashar.hakakpour@proton.me
