با اعلام جمهوری در ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳، عصر جدیدی در تاریخ ملت ترکیه گشوده شد و عبارت “حاکمیت بدون قید و شرط متعلق به ملت است” در بدیهی ترین شکل خود در سیستم حکومتی جای گرفت.
در ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۳، معاهده لوزان امضا شد و استقلال حکومت جدید ترکیه پذیرفته شد.
در ۱۳ اکتبر ۱۹۲۳، دو ماه پس از تشکیل دوره دوم مجلس کبیر ترکیه، آنکارا پایتخت ترکیه شد. از این روز به بعد باید نام رژیم فعلی با تمام صراحت اعلام و رئیس دولت جدید انتخاب می‌شد.
تا آن زمان ریاست مجلس ترکیه توسط مصطفی کمال پاشا اجرا می شد. از سوی دیگر، برخی کشورهای خارجی خواستار این بودند که رژیم حکومتی جدید ترکیه برای تصویب معاهده لوزان با وضوح بیشتری مشخص شود.
به منظور تشکیل دولت، مصطفی کمال پاشا در شب ۲۸ اکتبر ۱۹۲۳ از لطیفه خانم، همسرش خواست تا در عمارت چانکایا برای دوستانش سفره ای آماده کند.
مصطفی کمال پاشا در باره این شام در نطق، می‌گوید: “هنگام صرف غذا گفتم: فردا جمهوریت را اعلام خواهیم کرد. دوستانی که آنجا بودند بلافاصله با این اندیشه من موافقت کردند. از سر غذا بلند شدیم. پس از آن برنامه کوتاهی در مورد نحوه حرکتمان طرح‌ریزی کردم و برخی از دوستان را برای اجرای آن تعیین کردم.”
همان شب مصطفی کمال پاشا و عصمت پاشا پیش نویس قانون اصلاح برخی از مواد قانون اساسی ۱۹۲۱ را تهیه کردند.
پس از سخنرانی در مجلس کبیر ترکیه در مورد لایحه حاوی این ماده، اعلام جمهوریت با رای تمامی ۱۵۸ نماینده حاضر در جلسه پذیرفته شد. اعلام جمهوریت با فریادهای “زنده باد جمهوریت” نمایندگان همراه شد.
با اعلام جمهوریت، اصل “حاکمیت بدون قید و شرط متعلق به ملت است”، در بدیهی ترین شکل خود، در سیستم حکومتی جای گرفت.
سپس انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد. غازی مصطفی کمال پاشا که در رای گیری مخفی آرای تمامی ۱۵۸ نماینده را به دست آورد، از سوی مجلس کبیر ترکیه به عنوان اولین رئیس جمهور دولت جدید ترکیه انتخاب شد. در همین راستا مصطفی کمال پاشا که بر روی تریبون حاضر شده بود، سخنان خود را با عبارات “جمهوری ترکیه خوشبخت، موفق و پیروز خواهد بود”، به پایان رساند.
به این ترتیب بحث در مورد نام و رژیم حکومتی پایان یافت و موضوع ریاست جمهوری حل و نحوه تشکیل دولت دوباره سازماندهی شد.
بر این اساس، رئیس‌جمهور نخست‌وزیر را تعیین می‌کرد و نخست‌وزیر وزرای خود را انتخاب و به تصویب رئیس‌جمهور می‌رساند. با این رویه، رژیم حکومتی پارلمانی تصویب شد.
با تصویب پیشنهاد برگزاری این روز به عنوان عید ملی جمهوریت در ترکیه، در مجلس کبیر در ۱۹ آوریل، روز ۲۹ اکتبر به عنوان “عید ملی” از سال ۱۹۲۵ جشن گرفته می شود.
