با افزایش نگرانی‌ها از خام‌فروشی معادن موجود در آذربایجان و مناطق تورک‌نشین ایران و به تبع آن افزایش فقر، محرومیت، تخریب محیط زیست و چپاول ثروت‌های متعلق به ساکنین این مناطق، فعالین مدنی آذربایجانی چالشی را با موضوع «معادن آذربایجان برای آذربایجان» در شبکه‌های اجتماعی به‌راه انداخته‌اند که خواهان پایان دادن به خام‌فروشی معادن و واگذاری آنها به شزکت‌های بومی، خلع ید شرکتهای خارجی از جمله روسی، چینی و غیره..، که مشغول چپاول این معادن هستند، شدند.
این چالش می‌گوید: «آذربایجان با دارا بودن بیش از ۱۵۰۰ معدن انواع فلزات سنگین (پلاتینیوم، طلا، نقره، مس و …)، انواع سنگهای زینتی، صنعتی، بزرگترین منابع و ذخایر طبیعی، منطقه ای غنی و ثروتمند می‌باشد ولی بعلت بهره برداری از ثروتهایش توسط شرکتهای خارجی و مرکز نشینان و انتقال درآمدهای حاصله به خارج از کشور و شهرهای مرکزی از جمله اصفهان، کرمان، شیراز، مشهد و…. روزبه‌روز زیر فشارهای اقتصادی کمرش خم میشود.
این در حالی است که اگر مقامات مسئول دست از خام فروشی معادن بردارند میتوانند با راه‌اندازی کارخانجات فرآوری مواد معدنی در استانهایی مثل (آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنگان، قزوین و … ) که بیشترین درصد انواع معادن ارزشمند را دارا میباشند، ضمن استفاده از درآمدهای حاصل از این ثروتها و ارزش افزوده آن، موجب اشتغال‌زایی گسترده و ترقی اقتصادی و اجتماعی در آزربایجان شوند.
گفتنی است اگر چنانچه مرکزنشینان از نگاه‌های تبعیض آلود خود نسبت به آذربایجان بکاهند، مطمئنأ ساکنان این جغرافیای وسیع و پهناور اینچنین حال و روز فلاکت‌باری نخواهند داشت.»
این چالش همچنین با اشاره به مواردی از فقر و محرومیت موجود در شهرهای مختلف آذربایجان خواسته‌های این چالش را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند. معظلاتی همچون:
زباله گردی بصورت گسترده وخانوادگی، فروش اعضای بدن، فروش کودکان ودختران، تن فروشی، خودکشی، بیماریهای روانی و شیوع سرطان که به خاطر عوارض ناشی از این معادن در حال گسترش است.»
گروه خبری ای‌ان‌تی در تاریخ ۲۰ تیر گزارشی را منتشر کرد که می گفت گوسفندان اهالی شرف‌آباد در نزدیکی «معدن طلای مزرعه شادی» به خاطر استفاده غیر اصولی معدن‌کاران چینی از ماده سیانور تلف شده‌اند.
همچنین جمعی از فعالان محیط زیست آذربایجانی در تاریخ یکم دی ماه ۹۸ با انتشار نامه‌ای سرگشاده نسبت به بحرانی شدن آلودگی‌های زیست محیطی معدن طلای اندیرگان و انتشار ماده سیانور در منطقه قاراداغ (ارسباران) واکنش نشان داده و نگرانی‌های خود را نسبت به نابودی منابع طبیعی و ذخایر زیرزمینی منطقه ابراز کرده بودند.
در نامه فعالان و تشکل‌های زیست محیطی آذربایجان نسبت به «نحوه» بهره برداری از این معدن و استفاده از ترکیبات سیانور ابراز نگرانی شدید شده و گفته بودند با ادامه این شیوه استحصال طلا، منابع آب و خاک منطقه ارسباران نیز آلوده می‌شوند.
خبرگزاری دانشجو در تاریخ ۶ بهمن ۹۸ در این باره گزارشی منتشر کرد که می‌گفت پس از اعتراضات فراوان محمد رضا پورمحمدی، استاندار آذربایجان شرقی در جلسه‌ای آلوده بودن معدن طلای اندیرگان را کذب دانسته بود.
با این حال اللهوردی دهقانی نماینده ورزقان در مجلس ایران روز چهارشنبه ۸ مرداد در گفتگو با ایرنا، ابهام در نوع واگذاری، تعرض به منابع طبیعی و صدمات زیست محیطی و آسیب های جدی به مراتع و جنگل ها و نیز مشخص نبودن منابع مالی حاصل از استخراج را از جمله مشکلات و معضلات معدن طلای اندریان اعلام و گفته بود: «بدون تردید آسیب های زیست محیطی این معدن بسیار فراتر و بیشتر از منافع مالی آن است.»
آقای دهقانی در اظهاراتی که نشان از وجود یک بهره‌برداری استعماری در این معدن دارد، بیان داشته بود: «ابهامات و تاریکی های فراوانی در زمینه نوع و نحوه واگذاری این معدن به طرف های ایرانی و خارجی وجود دارد و اصلا” مشخص نیست طرف روسی چه مقدار به لحاظ وزنی و دلاری از این معدن بهره برداری می کند.»
وی با ابراز تعجب از اینکه چرا تاکنون درآمدهای معدن طلای اندیرگان (اندریان) اعلام نشده است، اظهار داشته بود: «در حالیکه طبق قوانین و مقررات موجود باید عوارض آلایندگی آن برای توسعه زیرساخت های شهرستان ورزقان هزینه می شد، تا کنون آماری در این زمینه ارایه نشده است.»
در همین زمینه، غلامرضا بابایی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی، روز سه‌شنبه ۱۴ مرداد گفته بود: «خروج مواد معدنی به شکل خام از استان و کشور ضربه اساسی بر بنیان ها و درآمد های اقتصادی استان و حتی کشور وارد می کند.»
